تحلیل همدید بارشهای سنگین در شمال غرب ایران

چکیده بارش های سنگین نقش مهمی در شکل گیری مسائل مرتبط با طراحی محیط ایفا می کنند. از این رو گام نخست در مدیریت این پدپده، شناخت، بررسی و وارسی آن ها و نیز ساز و کار های حاکم بر آن ها است. شمال غرب ایران به عنوان یک ناحیه کمابیش متاثر از این نوع بارش هاست. در این تحقیق ضمن معرفی مشخصات عمومی این گونه بارش ها به بررسی الگو های همدید مرتبط با بارش های سنگین فراگیر پرداخته شده است. برای دست یابی به اهداف این تحقیق از دو پایگاه داده ای؛ یکی پایگاه داده های محیطی شامل داده های بارش روزانه 40 سال (2007-1968) و دیگری پایگاه داده های جوی شامل مشخصات جو از جمله فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر)، باد مداری – نصف النهاری (متر بر ثانیه)، رطوبت ویژه، دمای هوا برای نه تراز و نیز فشار تراز دریا در ساعات همدید (0000 ، 0600، 1200،1800 زولو) و در تراز های (250، 300، 400، 500، 600، 700، 850، 925 و 1000) هکتو پاسکال استفاده شده است. در تحقیق حاضر بارش های برابر با یا بالاتر از صدک 90 با مساحت تحت پوشش حداقل 30 درصد به عنوان بارش سنگین و فراگیر در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب، 130 بارش با ویژگی های یاد شده به دست آمد. ویژگی های بارش های 130 روز مذکور استخراج گردید. بررسی ها نشان داد که بارش های سنگین که با ویژگی های فوق تعریف شده است، در سطح 95 درصد اطمینان فاقد روند معنی دار است. سال 1993 با شش مورد بارش سنگین و فراگیر بیشترین بارش سنگین را داشته و ماه های آوریل و می بیشترین و ماه های ژوئن و سپتامبر کمترین بارش سنگین فراگیر را به خود اختصاص داده اند. به منظور بررسی شرایط گردشی جو طی 130 روز توام با بارش، نقشه های فشار تراز دریا و تراز 500 هکتوپاسکال (به عنوان تراز میانی جو) بررسی و برای هر یک از گروه نقشه ها با استفاده از روش تحلیل خوشه ای (روش فاصله اقلیدسی و روش ادغام وارد) طبقه بندی انجام شد. بدین ترتیب برای هر یک از تراز های مذکور چهار گروه مشخص شد. به منظور شناخت هر یک از گروه های تراز دریا و تراز 500 هکتوپاسکال از هر گروه یک نماینده انتخاب گردید. بدین ترتیب چهار الگوی برای توزیع فشار تراز دریا و چهار الگو برای تراز 500 هکتوپاسکال به دست آمد. نتایج نشان داد که جبهه زایی و شار رطوبت عمدتا بیشتر در تراز های 600 و 700 هکتوپاسکال بر روی پهنه حضور دارند. منابع تامین رطوبت در زمان حاکمیت این الگو ها، در تراز های بالای جو دریای سیاه، دریای مدیترانه و دریای سرخ و در تراز های پایین جو شامل رطوبت دریای خزر نیز می شود. بیشترین گستره رودباد در تراز 250 و 300 است. چرخندگی در ساعت 06:00 و 12:00 و در تراز 700 هکتوپاسکال بیشتر نمایان است. کلمات کلیدی: بارش سنگین، تحلیل همدید، الگو های گردشی، شمال غرب ایران